Wasiirka Wasaaradda Caafimaadka Aadan Barre Ducaale ayaa ku baaqay in la helo taageero farsamo oo joogto ah oo ka timaada Hay’adda Caafimaadka Adduunka (WHO), gaar ahaan tababarka iyo dhisidda awoodda iyada oo loo marayo howlaha muhiimka ah ee sharciyeynta daawooyinka iyo tallaallada.
War saxaafadeed ay soo saartay Jimcaha maanta ah ayay Wasaaradda Caafimaadka ku sheegtay in Ducaale uu hadalkan ka jeediyay kulan laba geesood ah oo uu la yeeshay Agaasimaha Guud ee WHO Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, oo lagu qabtay shirkii labaad ee caalamiga ahaa ee WHO ee ku saabsanaa daawada dhaqanka ee Hindiya.
Ducaale ayaa ammaanay taageerada farsamo iyo siyaasadeed ee joogtada ah ee WHO ay u fidisay Madaxweyne William Ruto, isagoo xusay in wada shaqeyn heer sare ah oo hore ula yeelatay hay’adda caafimaadka ee Qaramada Midoobay ay xoojisay kalsoonida dowladda dhexdeeda ah in WHO ay weli tahay la howlgale la isku halleyn karo oo istiraatiiji ah.
Waxaa uu xaqiijiyay qaddarinta Kenya ee iskaashiga muddada dheer ee WHO ee caafimaadka, sayniska iyo hal abuurka, isagoo ku nuuxnuuxsaday ujeeddada Xukuumadda Nairobi ee ah in laga gudbo iskaashiga ku salaysan gargaarka dhaqanka.
Sida laga soo xigtay wasaaradda, wasiirka ayaa iftiimiyay dib u habayn hore loogu sameeyay si loo taageero wax soo saarka maxalliga ah, oo ay ku jiraan waqti la dedejiyay oo qiimaynta sharciyeynta lix bilood ah iyo kharash yar oo loogu talagalay alaabada maxalliga ah ee la soo saaro.
Tallaabooyinkan, ayuu xusay inay gacan ka geysan doonaan soo jiidashada 13 warshadood oo cusub oo dawooyin ah oo soo galay suuqa dalka.
Ducaale ayaa sidoo kale sharraxay horumarka waddanka ee ku aaddan sidii ay u gaari lahaa heerka 3-aad ee Bisaylka WHO marka la gaaro 2026-ka, iyadoo ay taageerayaan hirgelinta Qorshayaasha Horumarinta Hay’adaha.
Waxaa uu ku boorriyay WHO inay sii waddo bixinta taageerada farsamada, gaar ahaan tababarka hay’adaha sharci dejinta iyo xoojinta awoodda daawooyinka iyo kormeerka tallaalka, maadaama Kenya ay dhiseyso nidaam sharci oo adag oo la isku halleyn karo.
Wasiir Ducaale ayaa sidoo kale ku nuuxnuuxsaday baahida loo qabo in la xoojiyo diyaargarowga degdegga ah iyo jawaab celinta iyadoo ay jiraan khataraha sii kordhaya ee adduunka, oo ay ku jiraan isbeddelka cimilada.
Waxaa uu ku baaqay in la sameeyo nidaamyo ilaalin oo xooggan, habab digniin hore, awood jawaab celin degdeg ah iyo shaqaale caafimaad oo si wanaagsan u diyaarsan si loo xoojiyo adkeysiga qaranka iyo gobolka labadaba.
Iyadoo wadahadallada ku saabsan Heshiiska Masiibada Caalamiga ah ay socdaan, Ducaale ayaa sheegay in dalka uu sii wadi doono la shaqeyn dhow oo ay la leedahay WHO si loo hubiyo natiijooyin caddaalad ah oo ilaaliya danaha qaranka iyadoo la horumarinayo midnimada adduunka.
Waxaa kale oo uu raadsaday taageerada caadiga ah iyo tan farsamo ee WHO si loo xoojiyo nidaamyada caafimaadka, loo ballaariyo daryeelka caafimaadka aasaasiga ah iyo in la xoojiyo iskaashiga cilmi baarista iyo is weydaarsiga aqoonta iyada oo loo marayo hay’adaha muhiimka ah sida Guddiga Farmashiyaha iyo Sunta, Machadka Biovax ee dalka, Machadka Caafimaadka Dadweynaha ee Qaranka, iyo Machadka Cilmi baarista Caafimaadka ee waddanka.
Duale ayaa xaqiijiyay diyaar garowga Kenya ee ah inay hoggaamiso iyadoo leh ballanqaad siyaasadeed oo xooggan iyo qorshe fulineed oo cad, isagoo muujiyay kalsooni ah in iskaashiga WHO uu faa’iidooyin la taaban karo u keeni doono Kenyaanka iyo bulshada adduunka.
